* Mở đầu
Trái Đất không đứng yên mà tự động quay quanh trục. Điều đó dẫn tới các hệ quả có tác động lớn với đời sống con người. Trái Đất tự quay như thế nào và dẫn tới những hệ quả gì?
Trả lời:
Trái Đất không đứng yên mà tự động quay quanh trục. Điều đó dẫn tới các hệ quả có tác động lớn với đời sống con người. Hệ quả của sự vận động tự quay quanh trục của Trái Đất.
a. Hiện tượng ngày và đêm.
- Khắp mọi nơi trên Trái Đất đều lần lượt có ngày và đêm.
- Diện tích được Mặt Trời chiếu sáng gọi là ngày.
- Diện tích nằm trong bóng tối gọi là đêm.
b. Sự lệch hướng do vận động tự quay của Trái Đất.
- Các vật thể chuyển động trên bề mặt Trái Đất đều bị lệch hướng.
+ Ở nửa cầu Bắc vật chuyển động lệch về hướng bên phải.
+ Ở nửa cầu Nam vật chuyển động lệch về phía bên trái.
- Lực côriôlít ở cả hai bán cầu là như nhau.
1. Chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất
Câu hỏi 1 trang 118. Dựa vào hình 1 và thông tin trong mục 1, em hãy cho biết:
- Hướng tự quay quanh trục của Trái Đất
- Góc nghiêng của trục Trái Đất khi tự quay
- Thời gian Trái Đất tự quay quanh trục hết một vòng
Trả lời:
Dựa vào hình 1 và thông tin trong mục 1:
- Hướng tự quay quanh trục của Trái đất: từ Tây sang Đông
- Góc nghiêng của trục Trái Đất khi tự quay. Trái Đất tự quay quanh một trục tưởng tượng nối liền hai cực và nghiêng 66
o33' trên mặt phẳng quỹ đạo
- Thời gian Trái Đất tự quay quanh trục hết một vòng là 24 giờ.
Câu hỏi 2 trang 118. Sử dụng quả Địa cầu để mô tả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất
Trả lời:
Trái Đất tự quay quanh một trục tưởng tượng nối liền hai cực và nghiêng 66°33′ trên mặt phẳng quỹ đạo theo hướng tự quay là từ tây sang đông; quay hết một vòng quanh trục trong một ngày đêm (hết 24 giờ).
2. Ngày đêm luân phiên và giờ trên Trái Đất
Câu hỏi 1 trang 119. Sử dụng quả địa cầu để trình bày hiện tượng ngày đêm luân phiên trên Trái Đất.
Trả lời:
- Do Trái Đất có dạng khối cầu nên lúc nào cũng chỉ được Mặt Trời chiếu sáng một nửa. Nửa được chiếu sáng gọi là ban ngày, nửa không được chiếu sáng gọi là ban đêm.
- Do Trái Đất luôn vận động tự quay quanh trục hướng từ tây sang đông nên khắp mọi nơi trên Trái Đất đều lần lượt có ngày và đêm luân phiên nhau.
Câu hỏi 2 trang 120. Dựa vào hình 2, em hãy:
- Cho biết tên một số quốc gia sử dụng giờ của nhiều khu vực.
- Kể tên một số quốc gia sử dụng cùng khu vực giờ với Việt Nam
Trả lời:
Dựa vào hình 2, ta thấy:
- Tên một số quốc gia sử dụng giờ của nhiều khu vực: Nga (9 múi giờ), Mỹ: 11 múi, Anh: 9 múi, Úc: 8 múi, Canada: 6 múi, Đan Mạch: 5 múi, New Zealand: 5 múi.
- Một số quốc gia sử dụng cùng khu vực giờ với Việt Nam: Thái Lan, Lào, Campuchia, Indônêxia
Câu hỏi 3 trang 120. Đêm gala nghệ thuật "Sắc màu văn hoá bốn phương" được truyền hình trực tiếp vào 20 giờ ngày 31 tháng 5 năm 2019 tại Việt Nam. Vậy khi đó ở các địa điểm Xê-un (Hàn Quốc). Mát-xcơ-va (Nga), Ma-ni-la (Phi-lip pin) là mấy giờ?
Trả lời:
Đêm gala nghệ thuật "Sắc màu văn hoá bốn phương" được truyền hình trực tiếp vào 20 giờ ngày 31 tháng 5 năm 2019 tại Việt Nam. Vậy khi đó ở các địa điểm
Xê-un (Hàn Quốc) là: 22 giờ ngày 31 tháng 5 năm 2019
Mát-xcơ-va (Nga): 16 giờ ngày 31 tháng 5 năm 2019
Ma-ni-la (Phi-lip pin) là: 21 giờ ngày 31 tháng 5 năm 2019
3. Sự lệch hướng chuyển động của vật thể
Câu hỏi trang 120. Quan sát hình 4, em hãy cho biết:
- Ở nửa cầu Bắc, vật chuyển động theo chiều kinh tuyến lệch về bên trái hay bên phải so với hướng di chuyển ban đầu.
- Ở nửa cầu Nam, vật thể chuyển động theo chiều kinh luyến lệch về bên trái hay bên phải so với huớng di chuyển ban đầu
Trả lời:
- Ở nửa cầu Bắc, vật chuyển động theo chiều kinh tuyến lệch về bên phải so với hướng di chuyển ban đầu.
- Ở nửa cầu Nam, vật thể chuyển động theo chiều kinh luyến lệch về bên trái so với huớng di chuyển ban đầu
Nguyên dân là do:
Khi Trái đất tự quay quanh trục, mọi địa điểm thuộc các vĩ độ khác nhau ở bề mặt Trái đất (trừ 2 cực) đều có vận tốc dài ngắn khác nhau và hướng chuyển động từ tây sang đông. Do vậy, các vật thể chuyển động trên bề mặt Trái đất sẽ bị lệch so với ban đầu (vì phải giữ nguyên chuyển động thẳng hướng theo quán tính). Lực làm lệch hướng đó được gọi là lực Cô-ri-ô-lit. Ở bán cầu Bắc vật chuyển động bị lệch về bên phải. Ở bán cầu Nam bị lệch về bên trái theo hướng chuyển động. Tại xích đạo độ lệch bằng 0, độ lệch tỷ lệ với sin của vĩ độ. Độ lệch tỷ lệ với tốc độ chuyển động nhưng không ảnh hưởng đến độ lớn của nó.
Lực Cô-ri-ô-lit tác động mạnh tới hướng chuyển động của các khối khí, các dòng biển, dòng sông, đường đạn bay trên bề mặt Trái đất.
Luyện tập và vận dụng trang 121. Ở sảnh các khách sạn thường treo một số đồng hồ của các địa điểm khác nhau trên thế giới, các đồng hồ này chỉ các giờ khác nhau. Tại sao lại như vậy? Nếu đặt thêm đồng hồ địa điểm Hà Nội vào hình thì đồng hồ đó sẽ chỉ mấy giờ?
Trả lời:
- Khách sạn là nơi thường có nhiều khách du lịch đến từ các nước khác nhau trên thế giới. Việc treo nhiều đồng hồ ở một số địa điểm khác nhau như vậy giúp khách du lịch có thể tiện theo dõi giờ.
- Các địa điểm khác nhau trên Trái Đất đều có giờ khác nhau do Trái Đất vận động tự quay quanh trục theo hướng từ tây sang đông. Ví dụ: trên đồng hồ đang hiển thị giờ Lốt An-giơ-lét (2h30'), trong khi đó Niu Oóc (5h30'), Luân Đôn (10h30'), Tô-ky-ô (19h30').
- Hà Nội (múi giờ số 7), Luân Đôn (múi giờ số 0): Hà Nội cách Luân Đôn 7 múi giờ; trên đồng hồ ta thấy Luân Đôn đang là 10h30'.
=> Nếu đặt thêm đồng hồ địa điểm Hà Nội vào hình thì đồng hồ đó sẽ là: 10h30' + 7h = 17h30' (hay 5h30').
Luyện tập và Vận dụng 2 trang 121. An sống ở Hà Nội và có bạn sống ở thành phố Xao Pao-lô (Bra-xin). Vào lúc 11 giờ trưa, sau khi đi học về, An định gọi điện cho bạn để nói chuyện. Bố khuyên An không nên làm như vậy. Theo em, tại sao bố lại khuyên An như thế?
Trả lời:
Khi Hà Nội (Việt Nam) là 11 giờ trước (múi giờ GMT+7) thì tại tại thành phố Xao Pao-lô (Bra-xin) là lúc 1 giờ theo múi giờ GMT -3. Lúc đó bạn của An đang là giờ ngủ vì vậy An không nên gọi điện nói chuyện và làm phiền bạn.