Cảm nhận về nhân vật chị Dậu

“Tắt đèn” là một tác phẩm đặc sắc của nhà văn Ngô Tất Tố phản ánh về đời sống của nông dân Việt Nam trong những năm bị thực dân Pháp đay nghiến xâm lược. Tuy chịu nhiều khổ đau vì bị áp bức, bóc lột nhưng người nông dân dưới con mắt của Ngô Tất Tố vẫn sẵn sàng đứng lên để chống lại cường hào áp bác. Và điều đó được thể hiện rõ qua đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” mà tiêu biểu là với hình ảnh của nhân vật chị Dậu.

Nhân vật chị Dậu trong “Tức nước vỡ bờ” đã lột tả bộ mặt của xã hội lúc bấy giờ vô cùng tàn ác. Một mùa sưu cao thuế nặng, bóc lột tới tận xương tủy của người nông dân khiến họ không còn lối thoát phải vùng lên đấu tranh đòi sự sống cho mình. Bởi mọi sự nhẫn nhịn, chịu đựng lúc này đều là vô nghĩa, buộc lòng người dân phải vùng lên để phản kháng lại sự bóc lột của chế độ lúc bấy giờ. Mở đầu trích đoạn “Tức nước vỡ bờ”, chị Dậu đón anh Dậu chồng mình về nhà sau bao ngày bị giam cầm ngoài đình làng vì không có tiền nộp thuế thân. Người anh Dậu sau những trận đòn roi chỉ còn da bọc xương xanh xao vàng vọt. Giữa thời kỳ đói khổ nghèo khó đó người phụ nữ như chị Dậu phải biến thành người trụ cột cho gia đình vừa lo cho chồng, chăm sóc ba đứa con thơ. Chị Dậu chạy vạy khắp nơi để lo cho đủ xuất thuế thân của chồng mình, lo cho anh được về nhà thuốc thang.

Những tưởng thế là thoát tội nhưng than ôi bọn quan lại đó lại tới nhà đòi bắt anh Dậu đi vì suất thuế của người em trai chồng chết từ tháng giêng nhưng vẫn phải nộp thuế. Không chỉ bóc lột người sống bọn quan lại, đại diện của tầng lớp bóc lột mất tính người đó còn định ăn của cả người chết. Vì người chết mà người sống phải khốn đốn, cùng cực khốn khổ. Nhân vật chị Dậu cho chúng ta suy nghĩ là người phụ nữ vô cùng chịu thương chịu khó, chị thương chồng thương con, mong muốn tìm đủ mọi cách để cứu chồng. Trong gia đình có gì đáng giá chị đều bán đi để lo suất thuế thân cho anh Dậu những mong cứu anh qua cảnh khốn cùng này. Chị Dậu bán chó mẹ và một đàn chó con chỉ được hơn một đồng, rồi chị không còn cách nào khác chị Dậu buộc lòng bán đứa con gái đầu lòng của mình mới có 6-7 tuổi cho người ta làm giúp việc kiếm thêm tiền chuộc chồng khỏi cảnh tù tội, bị đánh đập mỗi ngày. Lòng người mẹ thật xót xa khi phải mang con mình đi bán cho người ta. Khi nghe những lời con bé van xin mình, chị chỉ biết khóc, bởi chị đã bị dồn tới đường cùng. Chị van xin con bé “Con có thương thầy thương u?” con bé chỉ mới 6-7 tuổi thôi nhưng nó dường như già trước tuổi. Nó biết mình không thể nào thoát cảnh bị bán nên chỉ cam phận đi theo mẹ sang nhà Nghị Quế.

Lo chạy vạy khắp nơi bán cả đàn chó, bán cả con mới đủ tiền cho chồng về nhà vậy mà giờ đây chị Dậu phải đối diện với việc anh Dậu lại bị trói bắt đi vì suất thuế của người em đã chết. Chị van xin chúng tha cho chồng chị, chị xưng ông- con với chúng nó, thể hiện một cái nhìn nhún nhường, xuống nước của một người dân thấp cổ bé họng trong xã hội. Nhưng chúng không có tính người cũng không có lòng thương, chúng vẫn nhăm nhe bắt anh Dậu đi. Chị Dậu không còn cách nào chị đã lên giọng xưng hô Tôi - Ông thể hiện sự ngang hàng của mình với chúng. Chị Dậu muốn đòi quyền làm người của mình “Chồng tôi đau ốm các người không có quyền” Nhân vật chị Dậu trong đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” đã thay đổi thái độ của mình, thể hiện sự vùng lên của người nông dân. Khi mà “con giun xéo mãi cũng quằn” chị càng van xin chúng càng lấn tới thì còn có cách chị phải vùng lên mà thôi. Vùng lên đòi quyền làm người, quyền sống cho mình và người thân trong gia đình.

Trước thái độ công kích đó của chị Dậu, bọn binh lính càng tức tiết chúng lao tới định trói tay anh Dậu mang đi. Chị Dậu xắn tay áo nói “Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem” một thái độ đanh thép, xưng hô đã thay đổi rất nhiều giờ đây chị Dậu cho mình cái quyền được ở trên bọn binh lính, chị xưng bà với bọn chúng, thể hiện sự cương quyết trong việc bảo vệ chồng của mình. Cùng với lời nói chị Dậu đã sấn tới lôi cổ một tên lính đẩy ra ngoài cửa khiến cho tên lính ngã chỏng gọng chúng lồm cồm bò dậy rồi đi mất. Sự phản ứng mạnh mẽ của chị Dậu khiến cho bọn chúng sợ mà không dám bắt anh Dậu đi nhưng đây chỉ là sự phản ứng nhất thời mang tính bộc phát không phải là sự phản kháng có đường lối chủ đích. Nhưng nó cho thấy sự phản kháng của người nông dân khi bị xô đẩy tới đường cùng.

Như vậy, có thể nói, nhân vật chị Dậu trong “Tức nước vỡ bờ” tuy là người phụ nữ yếu đuối nhưng có tình yêu thương chồng con vô cùng mãnh liệt chính vì tình yêu đó mà chị không ngại vùng lên bảo vệ người thân của mình. Cho thấy rằng người dân dù nghèo khổ, nhút nhát nhưng khi tới đường cùng họ cũng có những sức mạnh vô cùng to lớn có thể phát huy. Chị Dậu trong trích đoạn “Tức nước vỡ bờ” là người phụ nữ tiêu biểu cho những người phụ nữ, người nông dân lao động nghèo khổ trong thời kỳ trước khi cách mạng tháng Tám diễn ra. Khi đọc tác phẩm ta hiểu hơn về hoàn cảnh sống và những khốn khổ mà người nông dân như chị Dậu phải đối mặt trong thời kỳ phong kiến thực dân cũ.
 

Ngô Tất Tố là một trong những nhà văn tiêu biểu của trào lưu văn học hiện thực phê phán giai đoạn 1930-1945. Các tác phẩm của ông chủ yếu xoay quanh chủ đề số phận của người nông dân trước Cách mạng. Trong số đó phải kể đến tác phẩm "Tắt đèn" với những kiếp người khốn cùng, tăm tối mà tiêu biểu là nhân vật chị Dậu. Tuy nhiên ở người phụ nữ này luôn tiềm tàng một sức sống, sức phản kháng mãnh liệt đối với xã hội đầy bất công ấy. Đoạn trích "Tức nước vỡ bờ" chính là ví dụ điển hình nhất cho vẻ đẹp của chị Dậu và của người phụ nữ Việt Nam.

Vẻ đẹp của nhân vật chị Dậu trước hết là vẻ đẹp của một người phụ nữ yêu chồng, thương con. Mở đầu đoạn trích là cảnh chị Dậu chăm sóc người chồng ốm yếu vừa được thả sau những đánh trận đánh nhừ tử vì không đủ tiền nộp sưu thuế. Đón chồng về trong tình trạng đau yếu tưởng như sắp chết mà trong nhà cũng chẳng có gì ngon để tẩm bổ, may thay người hàng xóm thương tình cho vay bát gạo nấu cháo cho chồng ăn lại sức. Cháo chín, chị ngồi quạt đợi cho cháo nguội rồi ân cần nâng chồng dậy, dịu dàng như nịnh nọt nói với chồng: "Thầy em cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ sốt ruột". Chị hãy còn để ý xem chồng ăn có ngon miệng hay không. Chính những hình ảnh, cử chỉ đó đã biểu lộ sự săn sóc và yêu thương của một người vợ đối với người chồng dù đang trong cơn khốn khó.

Không những thế, khi anh Dậu vừa mới kề bát cháo lên miệng thì bọn cường hào lại tìm đến nhà lôi ra đánh đập. Thương người chồng ốm yếu, chị không quản ngại mà quỳ xuống van xin cai lệ: "Cháu xin ông", "Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!". Tuy thế nhưng tiếng kêu van của chị không làm cho đám cường hao có một chút động lòng, chúng cứ thế xông vào trói anh Dậu. Bị dồn vào thế chân tường, không còn con đường nào khác, chị đã tức thì đánh trả lại bọn chúng để bảo vệ người chồng đau yếu không còn chút sức kháng cự. Hành động ấy cũng đã chứng tỏ tình yêu thương của chị đối với chồng bất chấp cả cường quyền bạo ngược.

Yêu chồng, thương con, chị Dậu đau như đứt từng khúc ruột khi phải bán đứa con đầu lòng ngoan ngoãn hiếu thảo. Người đọc có thể thấy rằng chị Dậu là người mẹ tàn nhẫn, vì "hổ dữ không ăn thịt con" vậy mà ở đây chị Dậu lại nhẫn tâm bán con cho nhà Nghị Quế. Nhưng không phải vậy. Người mẹ như chị phải bán đứa con mình đứt ruột đẻ ra mới biết nó đau đớn thế nào. Chị nghĩ rằng, sau khi chồng chị được tha về, hai vợ chồng sẽ làm ăn rồi chuộc con. Hơn nữa, cái Tí cũng được vào nhà Nghị Quế sang giàu, tuy chẳng mong cao sang tốt đẹp gì nhưng như thế có khi còn hơn ở nhà. Với tất cả tình yêu dành cho chồng, cho con, chị Dậu chính là một người phụ nữ Việt Nam có những phẩm hạnh rất đáng quý và đáng trân trọng.

Ở nhân vật chị Dậu, người đọc còn thấy vẻ đẹp của một người phụ nữ giàu đức hy sinh. Cảnh nhà quẫn bách, chồng bị bắt trói vì không có tiền nộp sưu, chị Dậu phải cáng đáng vai trò là trụ cột trong cái gia đình khốn khổ ấy. Một mình chị phải chạy vạy khắp nơi, phải bán chó, bán con để lấy tiền nộp sưu cứu chồng khỏi vòng lao lý. Chị đã phải tất tả ngược xuôi, đổ bao mồ hôi nước mắt để đón chồng về trong cái tình trạng chỉ như cái xác không hồn. Thế nhưng, du khổ cực hay đau xót, người phụ nữ ấy chỉ rơi những giọt nước mắt lặng lẽ chứ không hề một lời kêu than. Một người phụ nữ Việt Nam thật nhân hậu, giàu đức hạnh và tình yêu!

Nhân hậu, giàu đức hạnh và tình yêu nhưng đó cũng chưa phải là tất cả vẻ đẹp của nhân vật chị Dậu. Ở người phụ nữ này còn toát lên tinh thần phản kháng mãnh liệt. Chính trong cái tình cảnh chứng kiến người chồng chuẩn bị lôi đi, tình yêu chồng và lòng căm thù bọn ác bá cường hào đã thôi thúc chị vùng lên dữ dội.

Khi chị đã hết lời van xin nhưng tên cai lệ vẫn không tha cho, cố tình sấn đến định bắt anh Dậu thì lúc này chị Dậu đã cảnh cáo: "Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ". Câu nói đầy cứng rắn, có đủ tình, đủ lí nhưng không ngăn nổi cái ác tiếp diễn. Tên cai lệ sấn tới tát chị và chính cái tát ấy như lửa đổ thêm dầu, làm bùng lên ngọn lửa căm hờn, chị nghiến hai hàm răng: "Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!". Tên cai lệ chưa kịp làm gì thêm thì đã bị chị "túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa. Sức lẻo khẻo của anh chàng nghiện chạy không kịp với sức xô đẩy của người đàn bà lực điền, hắn ngã chỏng queo trên mặt đất". Còn tên người nhà lí trưởng cũng bị chị Dậu "túm tóc, lẳng cho cho một cái, ngã nhào ra thềm".

Có thể thấy sự chuyển biến tâm lý và hành động rất mạnh mẽ ở nhân vật trong tình cảnh này. Từ một người phụ nữ nông thôn hiền lương, nghèo đói, luôn sợ sệt lũ tay sai thúc thuế, chị đã dám phản kháng chống lại uy quyền. Đến lúc này thì nỗi căm phẫn đã lên đến đỉnh điểm, nỗi sợ hãi cố hữu của kẻ bị áp bức phút chốc tiêu tan, thay vào đó là một bản lĩnh quật khởi rất cứng cỏi: "Thà ngồi tù. Để cho chúng nó làm tình làm tội mãi thế, tôi không chịu được".

Tức nước thì vỡ bờ, có áp bức thì tất có đấu tranh là một quy luật tất yếu. Tuy vậy, sự đấu tranh của chị Dậu chỉ là hành động mang tính bộc phát chứ không có tính định hướng, cũng chưa có tính tập thể cho nên cuối cùng một mình chị vẫn không thể nào chống đỡ lại được cả một chế độ phong kiến thối nát, độc ác, chuyên quyền. Chị vẫn phải vùng chạy, lao vào màn đêm tăm tối như chính của cuộc đời của mình.

Đoạn trích "Tức nước vỡ bờ" được coi là một trong những đoạn trích hay nhất của tác phẩm "Tắt đèn". Đoạn trích vừa làm nổi bật vẻ đẹp của một người phụ nữ yêu chồng thương con, giàu đức hy sinh và sức phản kháng mãnh liệt, vừa thông qua đó để lên án một xã hội cường quyền, áp bức bất công đẩy người nông dân thấp cổ bé họng vào đường cùng, buộc họ phải vùng lên tranh đấu.
 

Trong tiểu thuyết Tắt đèn của Ngô Tất Tố, chị Dậu không chỉ là người phụ nữ dịu dàng bị áp bức và nhẫn nhục. Chị còn là người có sức mạnh phản kháng đáng kinh ngạc. Khi đối mặt với bọn hào lí, chị không ngần ngại chỉ trích chế độ sưu thuế và phong kiến. Khác với chồng, chị Dậu thể hiện thái độ bình tĩnh và khôn ngoan, tận hưởng sự tự do mà không lo lắng.

Chị Dậu không chỉ thông minh mà còn là người có khả năng phản kháng mạnh mẽ. Đối mặt với bọn hào lí, chị không ngần ngại thể hiện sự trực tính và không sợ chống đối. Trong khi chồng chỉ biết khóc than, chị bày tỏ sự bất cần và khuyên chồng hãy yên tâm nghỉ ngơi, vì 'sự nóng bức của sưu thuế sẽ tan biến, và thịt người không ai muốn ăn'.

Cảnh Tức Nước Vỡ Bờ tinh tế mô tả sự phát triển tâm lý của chị Dậu. Dù chị có thể kiên nhẫn và nhịn chịu, nhưng khi đến giới hạn, chị biết cách phản kháng mạnh mẽ, thể hiện khả năng tự bảo vệ tiềm tàng.

Đối mặt với thái độ hung dữ và lời lẽ thô bạo của cai lệ, chị Dậu tỏ ra sợ hãi nhưng vẫn lo lắng cho chồng. Chị không ngần ngại van xin và cầu khẩn: 'Hãy để cho cháu yên thân!', nhưng khi thấy chồng bị đe dọa, chị chớp thời cử đứa con xuống đất, đứng về phía cai lệ và can dựng tay, cảnh báo: 'Chồng tôi đang ốm, ông không được quấy rối!'.

Khi tính mạng của chồng bị đe doạ, thái độ của chị Dậu thay đổi drastical. Chị vẫn van xin nhưng đồng thời đặt con vào lòng, bảo vệ chồng khỏi sự đe dọa của cai lệ. Không còn xưng hô như trước, chị quay sang gọi cai lệ là ông tôi và dũng cảm đứng lên đối mặt, cảnh báo: 'Chồng tôi đang ốm, ông không được hành hạ!'.

Thái độ của chị Dậu ngày càng quả quyết. Người phụ nữ nhẹ nhàng biến thành một người phụ nữ quả cảm. Chị không chịu khuất phục trước bọn tay sai, thậm chí thách thức một cách mạnh mẽ: 'Mày trói chồng tao đi, tao sẽ cho mày thấy!'. Chị Dậu không chỉ quật ngã bọn tay sai mà còn thể hiện sức mạnh kỳ lạ, giữ tư thế đồng đẳng và không khuất phục. Chị dẫn cai lệ ra khỏi nhà, khiến hắn ngã xuống đất, lảm nhảm vẫn còn vang vọng về việc trói vợ chồng người nghèo. Người nhà làm lãnh đạo cũng không thoát khỏi sự quật tóc và ngã nhào của chị Dậu.

Ngô Tất Tố với giọng văn hả hê tạo ra hình ảnh mạnh mẽ của chị Dậu và làm nhụt chí bọn tay sai. Chị Dậu trở nên mạnh mẽ và quyết liệt, trong khi bọn tay sai trở nên hèn hạ và hài hước. Anh Dậu, thấy chị quyết đoán, chỉ biết run rẩy và than: 'Không được như vậy! Nếu bị đánh không sao, nhưng đánh người khác lại bị tù, phải tội'.

Nhưng sự tức giận cuối cùng cũng sẽ bùng phát. Nghe anh Dậu bày tỏ lo lắng, chị Dậu thể hiện sự phẫn uất: 'Chấp nhận bị tù. Không thể để chúng chúng nó làm nhục mãi như thế này...'. Câu nói chân thành và tự nhiên này giống như một tuyên ngôn hùng biện cho quy luật: Chống lại áp bức, chấp nhận đấu tranh.